Aplikimi i një norme më të lartë të rritjes vjetore të akcizës sesa rritja historike është thelbësore për arritjen e objektivave politike, përkatësisht për rritjen e të ardhurave tatimore, uljen e numrit të vdekjeve të parakohshme dhe sëmundjeve të lidhura me duhanin dhe shpenzimeve mjekësore për të trajtuar ato.
Ky është konkluzioni i studimit “Ndikimi i taksimit në konsumin e cigareve, të ardhurat nga taksat dhe vdekjet e parakohshme në Shqipëri”, publikuar nga “Development Solutions Associates” dhe “Tobaccotaxation”, ndërsa simulimi u krye nga “Qendra Partnerë në Zgjidhje dhe Zhvillim”.
Nivelet e akcizës së duhanit në Shqipëri janë më të ulëtat krahasuar me ato të vendeve të tjera të Europës Juglindore. Shqipëria, ashtu si vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, është në proces integrimi në Bashkimin Europian (BE). Për të përmbushur objektivin e BE-së, vendit do t’i duhet pothuajse të dyfishojë normën aktuale të akcizës për të arritur minimumin e kërkuar prej 90 euro për 1,000 cigare.
Studimi përdor të dhëna në nivel familjeje për Shqipërinë dhe shtjellon dy skenarë të rritjes së taksave për të përmbushur kërkesat e BE-së:
Skenari i parë: skenari “i vazhdimësisë” bazohet në kalendarin e rritjes vjetore të akcizës në vitet e fundit në Shqipëri (4 për qind). Në këtë skenar, Shqipëria do të arrijë të përmbushë kërkesat e BE-së për nivelin e akcizës specifike brenda vitit 2035.
Skenari i dytë: sipas udhëzimeve të Bankës Botërore (2018) , ky skenar është një plan me rritje më të shpejtë akcize prej 8 për qind nga viti 2022 në vitin 2024 i ndjekur nga 5 për qind rritje në periudhën 2025-2030. Në këtë skenar, Shqipëria do të arrijë të përmbushë kërkesat e BE-së për vlerën e akcizës në 10 vite (2030).
Rezultatet nga skenari i parë “i vazhdimësisë”, parashikojnë një nivel të qëndrueshëm konsumi, ndërkohë që normat më të larta të akcizës në skenarin e dytë pritet që të sjellin ulje të ndjeshme të konsumit të cigareve (Figura 1).
